Veel mensen weten niet direct wat hoogsensitiviteit betekent. We kunnen ons wel een voorstelling maken van wat dit begrip mogelijk betekent; hele gevoelige mensen, zweverige mensen, spirituele mensen, gevoelige spirituele zweefneven, snowflakes. Iets in dat hoekje. Een klein verdomhoekje welteverstaan. Nog steeds gebeurd het me wel eens dat mensen denken dat ik een paranormale gave heb wanneer ik ze vertel dat ik hoogsensitief ben, of dat ik per definitie geloof in het universum, the law of attraction adem of geesten zie. Het een sluit het ander natuurlijk niet uit, maar het heeft in principe he-le-maal niets met elkaar te maken. Iemand kan hoogsensitief zijn en een atheïst pur sang zijn maar ook gelovig in de breedste zin. Maar ook wordt vaak aangenomen dat je gewoon niets kunt hebben en kleinzerig bent. Niet heel uitnodigend om het eens bespreekbaar te maken dus.
Ikzelf weet nu sinds ongeveer tien jaar dat ik hoogsensitief ben, maar het heeft zeker drie jaar geduurd voordat ik mezelf zo durfde te noemen. Ik moest er moed voor verzamelen, bang dat mensen plotseling een ander beeld van me zouden krijgen. Ik had me ten slotte nog zo groot en stoer proberen te houden tegenover de wereld (met vrij weinig succes, maar het was tijd om mijn sensitieve kant meer te laten zien en deze niet meer te verstikken zodat ik niet kwetsbaar leek. Ik durfde mijn gevoeligheid niet woordelijk te maken omdat ik bang was voor de stigma’s en vooroordelen over hoogsensitief zijn. Dat mensen hun eigen invulling of vooroordelen mij neer zouden zetten of zouden zien als iemand die ik niet ben. Ik wil gezien worden zoals ik ben. En aan het einde van de dag is dat wat we allemaal willen, toch?
Wetende dat er meer mensen zijn die het moeilijk vinden om woorden te geven aan hun sensitiviteit wil ik graag in deze blog korte metten maken met deze vooroordelen. In mijn boek zal ik ook uitgebreid uitleggen wat hoogsensitief zijn fysiologisch gezien inhoudt, maar wat voor nu belangrijk is om te weten is dat hoogsensitiviteit er bij iedereen anders uit ziet. Iedereen heeft net weer andere kenmerken en deze variëren ook weer in heftigheid. Met deze stigma’s rondom HSP kunnen we in ieder geval wel afrekenen!
Vooroordelen/stigma’s HSP:
- HSP’s zijn enkel zachtaardig en hebben geen pittig temperament;
Het gebeurt vaker dan eens dat HSP’s onderschat worden betreft hun temperament. Gevoeligheid wil namelijk niet zeggen dat je meteen in een hoekje duikt, niet meer uit je woorden kunt komen en in paniek raakt wanneer iets je raakt. Sterker nog; vanuit deze gevoeligheid ontstaat vaak veel passie. Passie om voor onrechtvaardigheid op te komen, passie voor het verwezenlijken van gelijkheid, passie voor het tegengaan van discriminatie. Een passie om anderen te helpen met jouw stem. De gedrevenheid om bij te dragen en een verschil te maken geeft HSP’s juist ook die peper in hun reet om ook van zich te laten horen. De een doet dat met zachte stem of op de achtergrond en liever 1 op 1, de ander doet dat op de voorgrond met een luide stem. Nog een ander laat liever iemand anders het woord doen. Dit zegt niets over hoe sensitief iemand is. Bovendien is ons temperament net als hoogsensitief zijn aangeboren, welk pakket je hebt gekregen ontdek je gedurende het leven.
- “Ik (HSP) ken iemand die ook zegt hoogsensitief te zijn, ik herken mezelf echter helemaal niet in de betreffende persoon. Betekent dit dat één van ons niet of minder HSP is?”;
Hoe jouw hoogsensitiviteit zich uit heeft te maken met je persoonlijkheid, wat je interesses zijn, hoe je bent opgegroeid, wat je aangeboren temperament is en voor welke prikkels jij meer of minder gevoelig bent. En nog veel meer. Dat jij je niet herkent in een ander zijn hoogsensitiviteit of andersom wil dus niets zeggen. hoogsensitief zijn heeft niet voor iedereen dezelfde impact. Laat vooral ieder in zijn waarden en oordeel niet te snel. Je weet immers niet wat er maar net onder de oppervlakte ligt en welke coping skills iemand inzet voor de buitenwereld. Vertrouw erop dat mensen hun research hebben gedaan of help elkaar erbij en leer van elkaar.
- HSP’s zijn altijd introvert en verlegen;
De meeste hoogsensitieve mensen zijn inderdaad introvert, wat betekent dat we alleen moeten opladen in plaats van dat we opladen in gezelschap. Dat wil niet zeggen dat alle HSP’s zo zijn. Zo heb je ook de High Sensation Seekers onder de gevoeligerds. Hier kun je meer over lezen in een mijn blog over HSS. Toch hoef je niet perse HSS te zijn om extravert én gevoelig te zijn. Verlegenheid is eerder een karaktereigenschap dan iets wat te maken heeft met HSP.
- HSP’s herken je meteen in een groep mensen, hun gevoeligheid ligt er dik bovenop;
Als je het mij vraagt is net zo vaak het tegenovergestelde waar. Vaak hebben hoogsensitieve personen geleerd om hun gevoeligheid te internaliseren. Ze houden het voor zichzelf of delen het met mensen die zich er ook in herkennen. Ook hebben veel HSP’s lang een afweermechanisme in stand gehouden (of doen dit nog steeds) waardoor hun gevoeligheid juist niet opvalt. Onze Westerse cultuur is nog altijd niet erg accepterend omtrent gevoeligheid in het openbaar tonen, dat we hierom terughoudender zijn in het ter tafel brengen is dus niet gek.
Daarnaast zijn er mensen die lang een blinde vlek hebben voor hun eigen gevoeligheid omdat ze niet in een omgeving zijn opgegroeid waarin veel over emoties en persoonlijke ervaringen gesproken wordt. Hoogsensitief zijn ligt vaak helemaal niet zo boven de radar als dat we denken.
- HSP is een diagnose;
Nope! Hoogsensitief zijn is geen diagnose maar een verzamelnaam voor een groep kenmerken waar een grote groep mensen zich in herkent en dagelijks mee te maken heeft. Deze kenmerken komen met de nodige uitdagingen en kwaliteiten maar geven niet direct psychiatrische klachten. Dit kan wel het gevolg zijn als jij je sensitiviteit niet serieus neemt en niet goed onderhoud.
- HSP’s houden niet van een feestje;
Oke feestjes zijn vaak erg prikkelrijke omgevingen, maar dat wil niet zeggen dat we die prikkels per se vervelend vinden! Veel HSP’s houden juist van muziek, bewegen op muziek en gezelligheid. Welke muziek en gezelligheid gewenst is dat is persoonlijk. Mij kun je dolgelukkig maken met een metal concert maar als je me op een techno feest neer gooit ben ik vanaf de eerste seconde bezig met de uitgang vinden. Ook hou ik niet van laserlichten, wel van sfeerlichten of zo’n kekke sterrenprojector. Ieder zijn eigen feestje zal ik maar zeggen!
- HSP’s zijn nooit boos of zelfs agressief;
my oh my dit is echt niet waar! Sterker nog; sensitiviteit kan zich uiten in snel boos en zelfs agressief worden wanneer men geleerd heeft dat tranen niet gewenst zijn. De emotie is er alsnog en moet op een manier gereguleerd worden. Wanneer we onze emoties niet uiten wil dit namelijk niet zeggen dat ze weg zijn. Wanneer je jezelf herkent in het hebben van emotionele uitbarstingen kan het zijn dat je te lang alles laat opstapelen. Gevoeligheid uiten we allemaal op onze eigen manier; de ene persoon huilt snel en bespreekt zijn gevoelens met gemak, een ander heeft dit niet geleerd en heeft van jongs af aan geleerd dat je jezelf kunt beschermen door enorm kwaad te worden. Dit is iets wat vaker bij mannen voorkomt dan bij vrouwen. Niet heel vreemd ook, want hoogsensitiviteit en gevoeligheid bij mannen is nog steeds iets waar we nog niet heel open over zijn. Toch zijn er niet meer vrouwen dan mannen hoogsensitief. Er zijn véél mannen die snel emotioneel geraakt zijn of snel overprikkeld zijn maar die nooit de ruimte hebben gevoeld om deze sensitiviteit te tonen. De “veiligste” basisemotie om dan naar te grijpen is boosheid. Want bang en bedroefd worden niet als “mannelijk” gezien en blij is niet passend. In de toekomst wil ik hier zelf ook meer woorden aan geven om mee te werken aan een veilige cultuur voor iedereen om hun sensitiviteit en kwetsbaarheid te tonen.
- HSP’s nemen alles heel persoonlijk en kunnen daarom niet tegen een grapje;
Hoe persoonlijk je iets maakt en of je iets grappig vindt of niet heeft niet zozeer met hoogsensitief zijn te maken maar meer met je persoonlijkheid. Natuurlijk beïnvloed deze sensitiviteit je persoonlijkheid ook, maar op welk vlak dit invloed heeft verschilt enorm. Ik hou zelf namelijk van humor die op het randje is, juist omdat het zo ver van me afstaat. Het is de ironie die het grappig maakt voor mij. Ik kan duidelijk aan iemand zijn communicatie opmaken of iets een steek onder water is of niet en als dit niet het geval is dan neem ik het ook niet persoonlijk. Een ander persoon, hoogsensitief of niet, kan totaal andere humor hebben en het daarom niet grappig vinden. In die zin verschillen we niet zo van mensen die minder sensitief zijn.
- Alle HSP’s zijn overdreven begaan met de rest van de wereld;
Mijn ouders zeiden vroeger vaak tegen me; “Je kunt niet de hele wereld redden Ráchel”. Ik vind namelijk veel snel zielig, kan niet goed tegen het zien van leed en mijn helpers-reflex is nogal impulsief. Toch zijn er even goed HSP’s die zich daar beter voor kunnen afsluiten of hebben geleerd zich daar meer emotioneel voor af te sluiten. Daarnaast zit er een verschil in hoe een persoon zich uit; we kunnen wellicht hetzelfde denken maar daar anders op anticiperen. Waarschijnlijk geldt voor mij dat mijn ADHD/HSP combo deal me impulsief laat reageren op hetgeen wat ik zie. Een ander die minder impulsief is laat het op zich inwerken en overweegt zorgvuldiger zijn of haar reactie, en of hij er überhaupt op wil reageren. Gedegen afwegingen maken komt vaker voor bij HSP dan impulsief handelen. Wel durf ik te zeggen dat veel organisaties of groepen die zich inzetten voor maatschappelijke problematiek draagvlak krijgen van hoogsensitieve mensen. Een groot empathisch vermogen is kenmerkend voor hoogsensitief zijn. Maar we kunnen ons niet om de hele wereld bekommeren al zouden we het willen, ain’t nobody got time for that.
- Spiritualiteit staat standaard hoog in het vaandel als je hoogsensitief bent, HSP’s zijn erg zweverig;
Zeker niet waar. Toegegeven: hoogsensitieve mensen neigen wel sneller open te staan voor spiritualiteit. Maar alsnog zegt dat niet zo veel, spiritualiteit is namelijk een erg breed begrip en gaat vooral om zaken die de geest betreffen, oftewel persoonlijke innerlijke ervaringen. Dit heeft niet perse iets met bovennatuurlijke krachten te maken maar ook dat is mogelijk binnen het begrip. Het is ook niet gek dat HSP’s hier sneller naar toe trekken; omdat zij gevoeliger zijn dan gemiddeld betekent dit ook dat zij eerder innerlijk werk (moeten) verrichten om de balans te houden. Maar spiritualiteit zit niet standaard in het interesse pakket ofzo, net zoals dat zweverigheid niets te maken heeft met hoogsensitief zijn.
- HSP zijn is hetzelfde als een paranormale gave hebben;
Niet waar! Hoogsensitief zijn heeft helemaal geen link naar het paranormale. Het sluit elkaar niet uit, maar heeft er in eerste instantie niets mee te maken.
- HSP’s zijn specialer/beter dan anderen;
Het maakt niet wie je bent, wat je doet, waar je vandaan komt of waar je naartoe gaat; geen enkel mens is superieur aan een ander. Het is geen “gave”. 15 a 20% van de mensen heeft kenmerken van hoogsensitiviteit, dat is ongeveer één vijfde van de bevolking. Hoe dit zich uit is persoonlijk, maar zeker niet beter of specialer dan de overige 80 a 85%. Vooral anders, en daar is geen goed of slecht in.
- Het is beperkend om hoogsensitief te zijn;
Dit is zowel waar als niet waar. Beperkend zou ik hoogsensitief zijn niet noemen, het neemt echter wel uitdagingen met zich mee. Wanneer je geen aandacht hebt voor je prikkelgevoeligheid, energielevel en wie en wat je dichtbij laat kan het zijn dat je jezelf snel leeg of uit balans voelt. Wanneer je aandacht hebt voor je gevoeligheid en meer leert over wat het voor jou betekent dan hoeft het zeker niet beperkend maar kan het juist verrijkend zijn!
- Plotseling zijn er veel meer HSP’s dan vroeger;
Dit kan inderdaad zeker zo lijken! Toch is het absoluut niet waar. In de afgelopen decennia is er een enorme ontwikkeling doorgemaakt als het gaat om wetenschappelijke kennis over mentale gezondheid in het algemeen. Opmerkingen als “iedereen lijkt tegenwoordig een diagnose te hebben of hoogsensitief te zijn” schieten bij wel eens in het verkeerde keelgat. Het bagatelliseert de struggles waar mensen dagelijks mee dealen en het is hartstikke logisch dat steeds meer mensen zich hiermee identificeren. We hebben nou eenmaal meer data, onderzoek en kennis vergaard gedurende een hele lange tijd en dit is nog steeds volop bezig. Hetzelfde geldt voor hoogsensitiviteit. Het is een relatief jong begrip, maar al bijna dertig jaar geleden deed Elaine N Aron onderzoek naar HSP. Sindsdien herkennen steeds meer mensen zich in deze verzamelterm voor kenmerken die horen bij deze vorm van sensitiviteit. Het taboe rondom mentale gezondheid en benamingen hiervoor begint te slinken, steeds meer mensen zijn er open over en DAAROM hoor je veel meer hierover dan vroeger. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het nog altijd groeiende aantal prikkels dat we op een dag binnen krijgen.
Dat was best een flink lijstje he? Stigmatisering is iets wat op alle vlakken plaatsvindt als het om onze gezondheid gaat. We oordelen zonder na te denken over waar een ander mentaal en/of fysiek mee stoeit omdat we onszelf er niet in herkennen. Ik wil hier als laatste over zeggen dat wanneer je iets zelf niet begrijpt of voelt dit niets zegt over hoe waar het voor een ander is. Stel vragen of lees je in voordat je oordeelt. Of oordeel gewoon niet over hetgeen waar je geen kennis van hebt. Dat zijn de bouwstenen voor een meer open cultuur betreffende onze super menselijke problemen. Dankjewel mijn lezer voor je tijd en aandacht.